56. Aphasad (Gaya dist., Bihar) Inscr. of Àdityasenadeva (Fl. No. 42; Bh. No. 1552).
B. Upadhyaya, SAII. pt. II, pp. 82-85; R. B. Pandey, HLI. (1962), pp. 149-53, Th. 160-166.

TEXT.
1 Siddham [||*] Àsèd=danti-sahasra-gàäha-kaòakî vidyàdhar-àdhyàsitaõ sad-vaìùaõ sthira unnatî girir=iva ùrè-Kðøíaguptî nðpaõ | dðpt-àràti-madàndha-vàraía-ghaòà-kumbhasthalèõ køundatà yasy=àsaìkhya-ripu-pratàpa-jayinà dîøíà mðgåndràyitaì ||(1||) Sakalaõ kalaêka-rahitaõ
2 køata-timira-tîyadhåõ ùaùàêka iva | tasmàd=udapàdi sutî dåvaõ ùrè-Harøagupta iti ||(2||) Yî yîgy-àkàla-hål-àvanata-dðäha-dhanur-bhèmavàí-augha-pàtè mórt[t*]aiõ sva-svàmi-lakømè-vasati-vimukhitair=èkøitaõ s-àsrupàtaì | ghîràíàm=à-
3 havànàì likhitam=iva jayaì ùlàghyam=àvirddadhànî vakøasy=uddàma-ùastra-vraía-kaòhina-kiía-granthi-låkhà-chchhalåna ||(3||) Ùrè-Jèvitaguptî=[¸]bhót=køitèùa-cóäàmaíiõ sutas=tasya | yî dðpta-vairi-nàrè-mukhanalina-van-aika-ùåså(ùiùi)ra karaõ ||(4||)
4 Muktàmuktapayaõ-pravàha-ùiùiràs=óttuêga-tàlèvana-bhràmyad-dantikar-àvalóna-kadalè-kàíäàsu vålàsv=api | ùcyîtat-sphàra-tuøàra-nirjhara-payaõ-ùètå=[¸]pi ùailå sthitàn=yasy=îccair-dviøatî mumîca
5 na mahà-ghîraõ pratàpa-jvaraõ ||(5||) Yasy=àtimànuøaì karmma dðùyatå vismayàj=jan-aughåna | adyàpi Kîùavarddhana-taòàt=plutaì Pavanajasy=åva ||(6||) Prakhyàta-ùaktim=àjiøu puraõsaraì ùrè-Kumà-
6 raguptam=iti | ajanayad=åkaì sa nðpî Hara iva ùikhivàhanaì tanayaì ||(7||) Utsarppad-vàta-hålà-calita-kadalikà-vèci-màlà-vitànaõ prîdyad-dhólè-jalaugha-bhramita-guru-mahà-matta-
7 màtaìga-ùailaõ | bhèmaõ ùr-Èùànavarmma-køitlpatiùaùinaõ sainya-dugdhîda-sindhur=llakømè-saìpràpti-håtuõ sapadi vimathitî Mandarè-bhóya yåna ||(8||) Ùaurya-satyavrata-dharî yaõ Prayàga-gatî dha-
8 nå(nè) ambhas=èva karèø-àgnau magnaõ sa puøpa-pójitaõ ||(9||) Ùrè-Dàmîdaraguptî=[¸]bhót=tanayas=tasya bhópatåõ | yåna Dàmîdaråí=åva Daityà iva hatà dviøaõ ||(10||) Yî Maukharåõ samitiøóddha-
9 ta-Hóía-sainyà valgad-dhaòà vighaòayann=uru-vàraíànàì | saìmórcchitaõ sura-vadhu(dhó)r=varayaì(n) mam=åti tat-pàí[i]paêkaja-sukha-sparùàd=vivu(bu)ddhah ||(11|) Guíavad-[d*]vija-kanyànà[ì*] nàn-àlaìkàra-yauvana-
10 vatènàì | pariíàyitavan=sa nðpaõ ùataì nisðøò-àgrahàràíàì ||(12||) Ù[rè]-Mahàsånaguptî=[¸]bhót=tasmàd=vèr-àgraíè[õ*] sutaõ | sarvva-vèra-samàjåøu låbhå yî dhuri vèratà[ì ||(13||)] Ùr[è]mat-Susthitavarmma-yuddha-vijaya-
11 ùlàghà-pad-àêkaì muhur=yasy=àdyàpi vivu(bu)ddha-kunda-kumuda-køuíí(?)-àccha-hàra[ÿ]ta[ì*] | Lîhityasya taò[å]øu ù[è]tala-tal[å]ø=ótph[u]l[l]a-nàgadr[u]ma-cchàyà-supta-vivu(bu)ddha-s[i]ddha-m[i]thun[ai]õ sph[è]taì yaùî gèyatå ||(14||) Vasudåvà-
12 d=iva tasmàc=Chrè-s(å)vana-[ùî(?)]bh-[î]dita-caraía-yugaõ | ùrè-Màdhava-guptî=[¸]bhón=Màdhava iva vikram-aika-rasa[õ ||(15||)] [ß ß ß ÿ a]nusm[ð]tî dhuri raí[å] ùlàghàvatàm=agraí[è]õ sî(sau)janyasya nidhànam=artha-nidha(ca)-
13 ya-tyàg-î[d*]dhuràíàì dhara[õ] | lakøm[è]-sa[tya-sa]rasvatè-kulagðha[ì] dharmasya såtur=dðähaõ pójyî(?) n=às[t]i sa bh[ó]tal[å] [ÿ ÿ ÿ ß ß ß ÿ]l[-] sadguí[aiõ] ||(16||) Cakra[ì] pàíi-talåna sî=[¸]py=udavahat=tasy=àpi ùàrêga[ì] dhanu-
14 r=nàùày=àsuhðdà[ì] sukhàya suhðdàm tasy=àpy=asir=nandakaõ | pràptå vidviøatàm vadhå pratihata[ì] tån=àpi[ß ß ÿ ß ß ß ß ÿ ÿ ß ÿ -äha(?)ri(?)ma(?)[ß ß]nyàõ praíåmur=jjanàõ ||(17||) Àjau mayà vinihatà va(ba)-
15 linî dviøan[taõ] kðtya[ì] na m[å*]=[¸]sty=aparam=ity=avadhàrya vèraõ [|] ùrè-Harøadåva-nija-sa[ì]gama-vàãchayà ca(?) [ß ß ÿ ß ÿ ÿ ÿ ß ÿ ÿ ß ÿ ß ß] [||(18||)] Ù[r]èmàn=va(ba)bhóva dalit-àri-karèndra-kumbha-muktà-rajaõ-
16 paòala-pàìsula-maíäalàgraõ | Adityasåna iti tat-tanayaõ køitèùa-cóäàmaí[i]r=dda[ÿ ÿ ß ÿ ÿ ß ÿ ß ß] [||(19||)] [ß ß ß ÿ ÿ ß ÿ] m-àgatam=ari-dhvaìs-îttham=àptaì yaùaõ ùlàghyaì
17 sarvva-dhanuømatàì pura iti ùlàgh[à]ì paràì vi(bi)bhratè | àùèrvvàda-paraìparà ci(?)ra-sakð(?)d[ ß ß ÿ ß ß ÿ ß ß ß ß ÿ ÿ ß ÿ ß ÿ ÿ ÿ ß ß ß ÿ]yàmàsama(?) ||(20||) Àjau svåda-cchalåna dhva-
18 ja-paòa-ùikhayà màrjjatî dàna-paêkaì khaägaì køuííåna muktà-ùakala-sikatil[è(?)]kð(?)tya(?) [ß ß ÿ ß ß ß ß ß ß ÿ ß ß ÿ ÿ ÿ ÿ ÿ ÿ ß]mat[t]a-màta[ì]ga-ghàtaì tad-gandh-àkðøòa-sarppad-va(ba)-
19 hala-parimala-bhràtta(nta)-matt-àli-jàlaì ||(21||) Àva(ba)ddha-bhèma-vikaòa-bhrukuòè-kaòhîra-sa[ì]g[r]àma[ß ÿ ÿ ÿ ß ÿ ÿ ß ÿ ß ß | ß ß ÿ ß ÿ ÿ]va-vallabha-bhðtya-vargga-gîøòhèøu påùa-
20 latayà parihàsa-ùèlaõ ||(22||) Satya-bhattð-vratà yasya mukh-îpadh[à]na-tàpasè | par[i]hàs[ß ÿ ß ß ß ß ß ß ß ÿ ß ÿ ß] [||(23||)] [ß ß ß ß ÿ ß]jãaõ sakala-ripu-va(ba)la-dhvaìsa-håtur=ggarè-
21 yàn=nistriìù-îtkhàta-ghàta-ùrama-janita-jaäî=[¸]py=órjjita-sva-pratàpaõ | yuddhå matt-åbha-kumbhastha[la ÿ ÿ ÿ ÿ ß ß ÿ ß ß ÿ ß ß ß ß ]ùv[å]t-àtapattra-sthagita-vasumatè-maíäalî lî-
22 kapàlaõ ||(24||) Àjau matta-gajåndra-kumbha-dalana-sphèta-sphurad-dîr-yugî dhvast-ànå(?)ka(?)-ripu-prabhàva-v[ÿ ÿ ß ß ß ] yaùî-maíäalaõ | nyast-àùåøa-naråndra-mauli-caraía-sphàra-pratàp-àna-
23 lî lakømèvan=samar-àbhimàna-vimala-prakhyàta-kèrttir=nðpaõ ||(25||) Yån=åyaì ùarad-indu-vimva-dhavalà prakhyàta-bhómaíäalà lakømè-saìgama-kàìkøayà su-mahatè kèrttiù=ciraì kîpità | yàtà sà-
24 gara-pàram=adbhuttamà sàpatnya-vairàd=àhî tån=ådaì bhavan-îttamaì køitibhujà Viøíîõ kðtå kàritaì ||(26||) Taj-jananyà mahàdåvyà Ùrèmatyà kàritî maòhaõ | dhàrmikåbhyaõ svayaì-dattaõ sura-lî-
25 ka-gðh-îpamaõ ||(27||) Ùaìkh-åndu-sphaòika-prabhà-pratisama-sphàra-sphurac-chèkaraì nakra-krànti-calat-taraêga-vilasat-pakøi-pranðtyat-timi | ràjãyà khànitam=adbhutaì su-tapasà påpèyamànaì
26 janais=tasy=aiva priya-bhàryayà narapatåõ ùrè-Kîíadåvyà saraõ ||(28||) Yàvac=candra-kalà Harasya ùirasi Ùrèõ Ùàrêginî vakøasi Vra(bra)hm-àsyå ca Sarasvatè kðta-
27 [ÿ ß ß ß ÿ ß ß ÿ ß]| [bhîgå] bhór=bhójag-àdhipasya ca taäid=yàvad=ghanasy=îdarå tàvat=kèrttim=ih=àtanîti dhavalàm=Àdityasånî nðpaõ ||(29||) Sókømaùivåna Gauäåna praùastir=vvikaò-àkøarà ||(|)
28 [ ß ß ß]mà(?)mità samyag-dhàrmmikåía sudhèmatà ||(30||)
____________________________________________________
From Major Kittoe's impression; so, also, the lithograph.(Fleet)
Metre, v. 1 - Ùàrdólavikrèäita, 2 - Àryà, 3 - Sragdharà, 4 - Àryà. 5 - Ùàrdólavikrèäita, 6-7 Àryà, 8 - Sragdharà, 9-10 - Ùlîka (Anuøòubh), 11 - Vasantatilaka, 12 - Àryà, 13 - Ùlîka (Anuøòubh), 14 - Ùàrdólavikrèäita, 15 - Àryà. 16-17 - Ùàrdólavikrèäita, 18-19 - Vasantatilaka, 20 - Ùàrdólavikrèäita, 21 - Sragdharà, 22 - Vasantatilaka, 23 - Ùlîka (Anuøòubh), 24 - Sragdharà, 25-26 Ùàrdólavikrèäita, 27 - Ùlîka (Anuøòubh), 28-29 - Ùàrdólavikrèäita, 30 - Ùlîka (Anuøòubh).
L. 1. Fleet : îì. Th: Expressed by a symbol.
L. 2. Fleet: timira=tîyadhåõ. Th: (for mórt[t*]aiõ) The second ta in the conjoint is not clear.
L. 3. Read ùiùira (for -ùåsåra).(Fleet) Th: Fleet havànam which is obviously a misprint. Pandey reads ùiùirakaraõ [HLI, 150].
L. 5. Th.: Only l in the conjoint t-pluta is not clear.
L. 7. The lower part of the è (in Èùànavarmma-), and all except the extreme end of the r, either were left unfinished or have been broken away. But enough remains to shew clearly what the akøara really is.(Fleet)
L. 9. The metre is faulty here (for -sparùàd-); instead of two long syllables, we ought to have two short and one long,(Fleet)
L. 13. Fleet has dha(?va)ra[õ] . Fleet has ÿ]l[-] sadguí[aiõ]. Th. (for pójyî(?)) The first letter may also be read as pra (instead of pó). The reading jyî is extremely doubtful.
L. 14. Fleet has -pratihat[ß] tån=àpa[ß ; vèhnihatà (?).
L. 24. Fleet has dhàrmikåbhya svayaì-
L. 25. The stone appears to be broken away at this corner. But there seems also to have been some fault here when the inscription was engraved; since,-though nine akøaras are entirely lost, and two more are partly destroyed, at the beginning of line 27, which commenced at the edge of the stone,-the metres shew that nothing is lost at the beginning of line 26, which was commenced at the distance of about nine akøaras from the edge of the stone, and that only four akøaras are lost at the beginning of line 28, which was commenced at the distance of about sixteen akøaras from the edge of the stone (Fleet). Fleet has ràjãyà, Pandey : ràjãàì, which is incorrect. (Th)