No. 139. Saмvat 157 (Gn-159), Deupатana, Paщupatinath Stele of Jayadeva II.
A slab of stone, about 109 cm
wide and 98 cm long, standing near the western gate inside the temple precincts of
Paщupati. The top of the stone is decorated with fully blown lotus with 8 petals. Date:
Saмvat 159 as read by Gnoli but seems to be 157 as read by DV. Gnoli says: 'The
inscription consists of 34 stanzas. The metres used are: stanzas 1, 3, 5, 19, 20, 23, 30,
32, щrаgdharа; stanzas 2, 4, 6, 7, 12, 15, 17, 21, 25, 27, 33, 34,
щаrdуlavikridиta; stanzas 8, 11, 16, vasantatilakа; stanzas 9, 24, 31, upajаti of
indravajrа and upendravajrа; stanzas 10, 18 anustupa.' Vatsadevи, mother of King Jayadeva (II), for the welfare of her deceased husband. The epigraph further records offering of a silver lotus over Hara's liкga (i.e., Paщupati) and several others (poetical composition by King Jayadeva II himself and Budhakиrtti). |
BhI 15; Gn LXXXI; DV 148; HJ 155; R. 142; |
TEXT.
1. Oм
tryakшas-trayyavyayаtmа trisamayasadршat-tripratиtas trilokиtrаtа
tretаdihetus-triguнamayatayа tryаdibhir-vvarннitoёlaм | trisroto-dhautamуrddhа
tripura-jid-ajito nirvvibandhatrivarggo yasyottuкga-
2. s-triщуlas tridaщapatinutaх stаdaritroтano naх ||(1||)
rаjadrаvaнamуrdhapaкktiщikharavyаsaktacудаmaнiщreниsaкgatiniщcalаtmaka4-
tayа laкkаmpunаnах purим | Я Я dbandhya-parаkramа я я
3. я Я Я Я я Я saкgatах щrи-bанаsura-щekharах paщupateх pаdанavaх
pаntu vaх || (2 ||) sуryаd brahmaprapautrаn-manur-atha bhagavаг-janma lebhe tato
bhуd-ikшvаkuщ-cakravarttи nрpatir-api tataх щrи-vikukшir-babhуva |
4. jаtas-tasmаt kakutsthaх pрthur-iti vidito bhуmipaх sаrvvabhaumo
bhуtoёsmаd-viшvagaщvaх prabalanija-balavyаpta-viщv-аntarаlaх ||(3||)
rаj-аштottara-viкшati-kшitibhujas-tasmаd-vyatиtya kramаt sambhуtas-sagaraх
patiх я
5. я я Я Я sаgarаyах kшiteх | jаto smаd-asamaгjaso narapatis-tasmаd
abhуd-aкщumаn sa щrиmantam-ajиjanan-naravaro bhуpan-dilиpаhvayaм ||(4||) bheje
janma tato bhagиratha iti khyаto nрpo trаntare bhуpаlаn-pravila[кghya]
6. Я я я raghur-jаto raghor-apy-ajaх | щrиmattuкgarathas-tato daщarathaх
putraiщ-ca pautrais-samaм rаjг-oштаv-aparаn vihаya parataх
щrиmаn-abhуl-licchaviх ||(5||) asty-eva kшitimaндal-aikatilako lokapratиto
mahаn-аditya
7. prabhavaх prabhаvamahatаm mаnyaх surанаm-api | svacchaм licchavinаma
bibhrad-aparaм vaмщaх pravрtt-odayaх щrиmac-candrakalаkalаpadhavalo
gaкgа-pravаhopamaх ||(6||) tasmаl-licchavitaх pareнa nрpatиn hitvа pa-
8. rаn-dvаdaщa-щrиmаn-puшpaщarа-kрtiх kшitipatir-jjаtaх supuшpas-tataх |
sаrdhaм bhуpatibhis-tribhiх kшitibhрtам tyaktv-аntare viкщatiм khyаtaх
щrи-jayadevanаma-nрpatiх prаdurbbabhуvаparaх ||(7||) ekаdaщa-kшiti-
9. patиn-aparaг-ca bhуpaм hitv-аntare vijayino jayadeva-nаmnaх | щrиmаn-babhуva
vrшadeva iti pratиto rаj-ottamaх sugataщаsana-pakшapаtи ||(8||) abhуttataх
щaкkaradeva-nаmа щrи-dharmmadevo ёpy-udapаdi tasmаt |
10. щrиmаnadevo nрpatis-tato bhуt-tato mahиdeva iti prasiddhaх ||(9||) vasanta iva
lokasya kаntaх щаnt-аri-vigrahaх | аsиd-vasantadevo
ёsmаd-dаntasаmanta-vanditaх || (10 ||) asyаntare ёpy-udayadeva iti
kшitищаj-jаtas-trayo-
11. daщa itaщ-ca narendradevaх | mаnonnato
nata-samasta-narendra-mauli-mаlа-rajo-nikara-pакщulapаda-pитhaх ||(11 ||) dаtа
saddraviнasya bhуrivibhavo jetа dviшatsaмhateх karttа bаndhavatoшaнasya
12. vidhivat-pаtа prajаn-аmalaм harttа | saмщrita-sаdhuvargga-vipadам satyasya
vaktа tato jаtaх щrи-щivadeva ity-abhimato lokasya bharttа bhuvaх || (12 ||) devи
bаhubalадhya-maukharikulа-щrи-varmma-
13. cудаmaнi-khyаti-hrepita-vairi-bhуpati-gaнa-щrи-bhogavarmm-odbhavа |
dauhitrи magadhаdhipasya mahataх-щry-аdityasenasya-yа-vyудhа-щrиr-iva tena sа
kшitibhujа щrи-vatsadevy-аdarаt ||(13 ||)
14. tasmаd bhуmibhujo ёpy-ajаyata jitаrаter-ajayyaх parair-аjа щrи-jayadeva
ity-avagataх щrи-vatsadevy-аtmajaх | tyаgи mаnadhano viщаlanayanaх
saujanyaratnаkaro vidvаn-sat-kavir-ащrayo
15. guнavatам pиn-oru-vakшaх-sthalaх ||(14 ||)
mаdyad-danti-samуha-danta-musala-kшuннаri-bhуbhрc-chiro-gauд-oдrаdi-kaliкga-koщala-pati-щrи-harшadev-аtmajа
| devи rаjyamatи kulocitaguнair-yuktа prabhуtа
16. kulairy-en-oдhа bhagadatta-rаjakula-jа lakшmиr-iva kшmаbhujа ||(15 ||)
aкgaщriyа parigato jita-kаma-rуpaх kагcи-guнадhya-vanitаbhir-upаsyamаnaх |
kurvvan-surаштra-paripаlana-kаryacintам yaх sаrvva-
17. bhauma-caritaм prakaти-karoti || (16 ||) rаjyaм
prаjya-sukh-orjjita-dvija-jana-pratyarppit-аjyаhuti-jyotir-jjаta-щikh-аvijрmbhaнa-jitа-щeшa-praj-аpad-rujaм
| bibhrat-kaнтaka-varjjitan-nija-bhuj-аvaштambha-visphуrjjitaм
18. щуratvаt-paracakrakаma iti yo nаmnа pareнаnvitaх ||(17 ||) sa
щrиmаг-jayadevаkhyo viщuddha-bрhad-anvayaх | labdha-pratаpaх
samprаpta-bahu-puнya-samanvayaх || (18 ||) mуrttиr-aштаbhir-aштau
mahayitum-atulaiх
19. svair-ddalair-aштamуrtteх pаtаlаd-utthitaм kiм kamalam-abhinavaм
padmanаbhasya nаbheх | devasy-аsy-аsanаy-opagatam-iha caturvvaktra-sаdрщyamohаd
vistиrннaм viштaraм kiм pravikasita-sit-аmbhojamam-bhoja-
20. yoneх ||(19 ||) kиrнна kim-bhуtir-eша sapadi paщupater-nрtyato ёtra
prakаmaм maulиndoх kim-mayуkhах щaradam-abhinavам prаpya щobhаm-upetах |
bhaktyа kailаsa-щailаd-dhima-nicaya-rucaх sаnavaх kiм
21. sametа dugdhаbdher-аgataх kiм galagarasahaja-prиti-pиyушa-rащiх ||(20||)
rаjгaх || devaм vanditum-udyato dyutimato vidyotamаnadyutiх kiм jyotsnаdhavalа
phaнаvalir-iyaм щeшasya-sandрщyate |
22. antardуra-rasаtal-ащrita-gater-ddevaprabhаva-щriyа kiм kшиrasnapanaм
vidhаtum-uditах kшиrаrннavasy-ormmayaх ||(21 ||) viшнoх pаtаla-mуle
phaнipati-щayan-аkrаnti-lиlа-sukha-sthаd-аjгам prаpy-otpa-
23. tantyаs-tripura-vijayino bhaktito ёbhyarccanаya | lakшmyах saмlakшyate
prаk-karatala-kalit-otphulla-lиl-аsarojaм kiм vet-иtthaм
vitarkkаs-padam-atiruciraм mugdha-siddh-акganаnам ||(22 ||) nаlи
nаlиkam-etan-na khalu samudito rаjato
24. rаjato haм padmа-padmаsan-аbje katham-anuharato mаnavа mа navаbhe |
pрthvyам pрthvyаn-na mаdрg-bhavati hрtajagan-mаnase mаnase vа bhаsvаn
bhаsvаn viщeшaм janayati nahi me vаsaro vа saro vа ||(23||) it-иva
25. cаmиkara-keщarаlи-sindуra-raktadyutidantapaкktyа | rаjиvarаjиm-prati
jиvaloke saundaryyadarppаd-iva saprahаsaм ||(24||) eша bhаti kulаcalaiх
parivрtа prаleya-saмsarggibhir-vvedи-meru-щileva kагcanamayи deva-
26. sya viщrаmabhух | щubhraiх prаnta-vikаsi-paкkaja-dalair-ity-аkalayya svayaм
raupyaм padmam-acиkarat-paщupateх pуjаrtham-atyujjvalaм ||(25||) rаjгaх || yaм
stauti prakaтa-prabhаva-mahimа brahmа caturbhir-mmukhair-yaг-ca щlаgha-
27. yati praнamya caraнe шaдbhir-mukhaiх шaн-mukhaх | yan-tuштаva daщаnano
ёpi daщаbhir-vvaktraiх sphuratkandharaх sevам yasya karoti vаsukir-alaм
jihvаsahasraiх stuvan || (26||) khyаtyа yaх parameщvaro ёpi vahate vаso
28. diщammaндalaм vyаpи sуkшmataraщ-ca щaкkara-tayа jгаto ёpi saмhаrakaх
| eko ёpy-aштa-tanuх surаsura-gurur-vvиtatrapo ёnрtyati sthанuх pуjyatamo
virаjati guнair-evaм viruddhair-api || (27||) rаjгaх || tasyedaм pramath-а-
29. dhipasya vipulaм brahmаbja-tulyaм щubhaм rаjad-rаjata-paкkajaм
pravitata-prаnta-prakиrннair-ddalaiх | pуjаrtham-pravidh-аpya
tat-paщupater-yat-prаpi puнyam-mayа bhaktyа tat-pratipаdya mаtari punaх
saмprаpnuyам nirvрtiм ||(28 ||)
30. rаjгaх || kiм щambhor-upari sthitaм sasalilaм mandаkinи-paкkajaм
svargg-odbhinna-navамbuj-ekшaнa-dhiyа samprаptam-ambhoruhaм | devаnам kim-iyaм
щubhа sukрtinам ramyа vimаnаvalи padmaм kiм karuнаkarasya karato
31. lokeщvarasy-аgataм || (29||) rаjгaх || srotaх svarggаpagаyах
kim-idam-avataral-lolakal-lola-ramyaм kim brahm-otpatti-padmaм
tala-kamala-vara-prekшaнаy-opayаtaм |
samprаptaг-candramauler-amalanija-щiraщ-candrabimbaм kim-atrety-evaм
32. yad-vиkшya щaкkам vahati bhuvi jano vismay-otphulla-netraх || (30 ||)
щrи-vatsadevyа nрpater-jananyа samaм samantаt-parivаra-padmaiх | raupyaм
harasy-opari puндarиkaм tadаdaraiх kаritam-atyudаraм ||(31 ||) puнyaм putreнa
dattaм щaщi-kara-vimalaм
33. kаrayitvаbjamukhyaм prаptaм щubhraм щubhaгca svayam-api rajataiх
padmapуjам vidhаya | sarvvaм щrиvatsadevи nijakuladhavalаг-cittavрttiм
dadhаnа prаdаt-kalyанahetoщ-ciram-avanibhuje svаmine svarggatаya ||(32||)
kah-kuryа-
34. t-kulajaх pumаn-nija-guнa-щlаghаm-iti hrиcchayа rаjга satkavinаpi no
viracitaм kаvyaм svavaкщ-ащrayaм | щlokаn-paгca vihаya sаdhu
racitаn-prаjгena rаjга svayaм sneh-аdbhуbhuji
buddhakиrttir-akarot-pуrvаm-apуrvаm-imам||(33||) yogakшemavidhаna-bandhura-
35. bhujas-saмvarddhayan bаndhavаn snihyat-putra-kalatra-bhрtya-sahito labdha-pratаpo
nрpaх | dиrgh-аyur-nnitarаn-nirаmaya-vapur-nnitya-pramodаnvitaх pрthvиm
pаlayatu prakаma-vibhava-sphиt-аnurakta-prajам || (34||) saмvat 157
kаrttika-щukla-navamyаm
--------------------------------------------------------------------------------
NOTES
L. 1. Gn. read: trisamayasadршas tri-.
L. 2. Read: tridaщapatinutas-tаd-aritroтano (DNL). Gnoli: In his opinion, Yogи
Naraharinаtha's reading (S.S., I, No. 1, p. 1), tryambakas trаyatам vaх, cannot be
upheld. Bh.I. reads -nutaх - - - tаpano bhуt (Gn). He read: tridaщapatinutas try . я
Я troтano naх. DV read: calаkatmatayа (?). R. has stri-daritroтano.
L. 4. Yogи Naraharinаtha reads jаta(s tasmаt kakutsthas tribhuvana)vidito. Bh.I. has
jаta - - - - - - - vidito (Gn).
L. 5. The metre would require a long syllable for -iti (Gn). Gn. read: bhуpаlа я я Я
я.
L. 6. Yogи Naraharinаtha has bhуpаlа(c ca dilиpato raghur abhуj jаto) raghor apy
ajaх | Bh.I. gives, bhуpаlа - - - - - - - - - [jаto], etc. (Gn). Gn. read: mahа Я
Я Я.
L. 7. Gn. read: 7. я я Я prabhаvamahatаm; aparo;
L. 8. Gn. read: 8. Я Я я raм. Bh.I. reads sаkaм (instead sаrdhaм) (Gn).
L. 9. Gnoli read: 9. patиг ca paraг. Bh.I. has ekаdaщa kшiti (9) - - - - - - - - -
[tya]ktvаntare (Gn).
L. 11. Gn: My reading of this pada is corroborated by Yogи Naraharinаtha. Bh.I. reads
jаtаs and [tata]щ for jаtas and itaщ. Cf. Fleet, Corpus Inscriptionum Indicarum, III,
p. 186 (Gn). Gn. read: pамщu.
L. 12. Bh.I.: yamavat; Gn. read: 12. я я vat. Gnoli insert this punktuation mark (|)
before harttа. Gn. read: vаhuvalадhya.
L. 14. Read : paraiх (DNL). Bh.I. has rаja- (Gn). Bh.I.: vidvа[n sakta]cira-; Gn. read:
vidvаn Я я cirащrayo.
L. 18. Gn. read: vрhad; vahu-; samuccayaх.
L. 22. For -щriyах; Bh.I.: щriyа[х] (Gn).
L. 23. Bh.I.: nаlи nаlikam; samuditaм (Gn).
L. 24. Bh.I.: padmа padmаsanаbje (Gn).
L. 25. Gn. read: 25. cаmиkarakesarаlи.
L. 28. Bh.I.: khyаto (Gn).
L. 29. Gn. read: pravitataм prаnta; saмprаpnuyаn.
L. 30. Read: vimаnavalи (DNL).
L. 31. DV read: vimbaм.
L. 32. Gn. read: apy-udаraм.
L. 33. The syllable kaх is omitted by Bh.I. (Gn).
L. 34. Bh.I. reads -щlаghаmanir hr- (Gn). Gn. read: vuddhakиrttir; vandhura.
L. 35. Gn. read: vаndhavаn. Bh.I. reads 100 50 3; Gnoli read: saмvat 100 50 9.